علم بومی

اوگاوا¹ (به نقل از  نوروزی چاکلی، حسن زاده و نورمحمدی، 1388)² دو سطح برای علم به لحاظ سطح دستیابی و تولید تعریف کرده است:

1- علم شخصی یا انفرادی

2- علم فرهنگی یا اجتماعی که نام آن را علم بومی نهاده است که عبارتست از برداشت عقلانی جمعی و فرهنگ-بسته از واقعیت.

و گفته که هر کدام از افراد جامعه کم و بیش در علم بومی مشارکت دارد اما ساکنان درازمدت و افراد با فرهنگ شفاهی ممکن است متخصصان علم بومی محلی باشند.

سئوالی که مطرح می‌شود این است که در حال حاضر متخصصان علم بومی محلی ما چه کسانی هستند؟ اکثر جامعه و حتی بیشتر مهاجران کشورهای همسایه از زمره ساکنان درازمدت جامعه هستیم که تمایل شدیدی به گسترش فرهنگ شفاهی داریم.

نامه‌نگاری، خاطره‌نویسی، سفرنامه‌نویسی، مستندنگاری و حتی نگارش یادداشت روزانه به عنوان سیاهه‌ای از امور روز در فرهنگ ما کم‌رنگ و کم‌سو است. هستند بسیاری که یک یا همه این نگارش‌ها را انجام می‌دهند اما به چه تعداد و به چه میزان؟ اکثریت جامعه جطور؟ و چه کسانی زیرساخت‌های فرهنگی جامعه ما را در امور ارزشی، معنوی، مشارکتی، بهداشتی، و روانی ما را ساخته و پرداخته می‌کنند؟ اطلاعات این مرز و بوم از چه کانال‌هایی به دست مردم می‌رسد؟ کلام و گفتار ما،‌ لایک و فوروارد ما،‌ تبلیغ و تعصب ما، ... منعکس‌کننده چه بخشی از آگاهی برای سایرین است؟

چرا که علم بومی دانش تولید می‌کند، به وسیله حکمت سنتی هدایت می‌شود و از روش‌شناسی بهره می‌برد که این مجموعه منجر می‌شود به یک دیدگاه فرهنگی و در مجامع به مدت طولانی پایدار مانده تا راه حلی باشد برای مسائل محیطی محلی/جهانی (همان منبع).

پس دانش تولید شده، نشر یافته و تاثیر می‌گذارد. این تاثیر می‌تواند لحظه‌ای، ساعتی، عمری، یا برای قرن‌ها باشد. اگر راه‌حل‌های ما برای مسائل محیطی ملی/ جهانی‌مان راه‌حل‌های فعلی است باید به سرمنشا بازگردیم و دوباره به علم بومی‌مان نگاهی بیندازیم.

مسئولیت بخشی از کژی و ناراستی این فرهنگ بومی با همه ما و تک تک افراد جامعه است. وظیفه‌شناس باشیم.

 1- Ogawa

2- نوروزی چاکلی، عبدالرضا. محمد حسن زاده. حمزه علی نورمحمدی، 1388. سنجش علم، فناوری و نوآوری: مفاهیم و شاخص‌های بین‌المللی. مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور. 1388.